Koordinatorar for familiar med funksjonshemma barn: Strevar med for lite tid og utydelege oppgåver

Foreldre til funksjonshemma barn har mykje arbeid med å følgje opp barna, skaffe seg støtte i kommunen, og mobilisere aktuelle tenester og ressursar. Dei er difor i utgangspunktet svært glade for at det finst ei koordinatorordning.

Måten koordinatorar gjer jobben sin på i møtet med familiane, blir del av det biletet familiar dannar seg av evna velferdsstaten har til å hjelpe dei.

I ein nyleg publisert artikkel har forskarkollegaer ved OsloMet og Nord universitet sett på kva slags utfordringar koordinatorar sjølv peikar på ved dei arbeidsoppgåvene som inngår i koordinatorordninga.

Forskarane finn at ordninga gir for lite rom for å kunna utføra rolla i tråd med politiske intensjonar og forventningane og behova til familiane.

Uklare forventningar

For det fyrste peikar koordinatorane på  uklare forventningar til kva ein koordinator skal vere for familien og barnet.

Eit fellestrekk er ei beskriving av rolla som ein vegvisar: «Det er ein del av jobben vår å hjelpe familiane og prøva å få dei til å skjønne systema og komme vidare i systemet,» fortel ein av koordinatorane.

– Medan nokon sa at dei strekkjer seg langt i å vere vegvisaren til familien, fortalde andre at det var nødvendig å avgrensa deira ansvar til primært å vere møteinnkallar, skriva møtereferat og ta oppfølgingssamtalar på telefon ved behov, fortel Elena Albertini Früh, ein av forfattarane.

– Dei framheva at dei ikkje hadde tid til å drive med rådgjeving.

Manglar tid til å gjere jobben

– Manglande tid synest å vere den andre store utfordringa, legg medforfattar Janikke Solstad Vedeler til.

– Dei fleste av dei vi intervjua, hadde koordinatoroppgåver i tillegg til andre oppgåver – eit lite mindretal var koordinator på heiltid. Det inneber at dei ikkje har øyremerkt tid til å utføra koordinatoroppgåver.

Ein av dei som var intervjua illustrerer dette slik:

«Eg òg føler at å vere koordinator, det er noko du alltid gjer på toppen av alt det andre som du ikkje har nok tid til å gjere. Og det er alltid ein sånn der, for meg i alle fall, ein sånn der vond klump, som ligg der og berre sånn, åh, no har eg dei barna og eg, åh, eg må få til eit møte, når skal eg få tid?»

Manglar kompetanse

Den tredje utfordringa er i fylgje forskarane mangel på kompetanse. Dei fleste koordinatorar hadde ansvar for mellom tre til åtte familiar, og ei tydeleg ulempe er at dei sjeldan møter på same utfordringar fleire gonger. Dermed strevar dei med å byggje opp kompetanse, og ein koordinator seier:

«Når ein har få barn og familiar, så gjer ein desse tinga så innmari sjeldan at neste gong ein skal gjere det, så er det heilt ute av hovudet mitt igjen.»

Det er veldig diffust kva ein koordinator skal gjere, og vi har ikkje fått noko opplæring om det, frå utdanning eller sånn, eg har i alle fall ikkje fått det – koordinator

Forskarane ser også at sviktande opplæring og støtte frå overordna er ei utfordring. Ein av koordinatorane fortalde at: 

«Det er veldig diffust kva ein koordinator skal gjere, og vi har ikkje fått noko opplæring om det, frå utdanning eller sånn, eg har i alle fall ikkje fått det. Du får eigentleg berre ei rolle ein aldri har hatt, og så er det litt sånn, og så skal vi liksom hoppa litt ut i det og leia møte.»

Ein annan hevdar:  «For meg, så er det «learning by doing». Eg trur aldri eg har hatt noko opplæring i koordinatorrolla.»

Manglar sosialfagleg kunnskap

Den fjerde utfordringa handlar om at det først og fremst er personar som har helsefagleg bakgrunn, som blir peika ut som koordinatorar.

– Utdanninga deira gjer dei i mindre grad eigna, ifølgje dei sjølv, fordi dei manglar kunnskap om det komplekse sosiale støtteapparatet og regelverket dei skal hjelpe familiane å finna fram i, fortel medforfattar Cecilie Høj Anvik.

Sjølv om koordinatorar erfarer å vere ein viktig ressurs for familiane og for tilgangen deira til hjelp, opplever dei samstundes å ikkje strekke heilt til i jobben sin.

– Høge krav til innsats og avgrensa ressursar kan over tid skapa ein ubalanse som gjer det utfordrande for koordinatorane å stå i situasjonen over tid, og som gjer funksjonen sårbar, seier Anvik.

Høge krav til innsats og avgrensa ressursar kan over tid skapa ein ubalanse som gjer det utfordrande for koordinatorane å stå i situasjonen over tid – forskar Cecilie Høj Anvik

Rolla må profesjonaliserast

Samanfatta konkluderer forskarane med at rammene for ordninga gir for lite rom for å kunna utføra rolla i tråd med politiske intensjonar og forventningane og behova til familiane.

Dei meiner det er grunn til å spørje om ikkje ei styrkt koordinatorordning med betra rammer for rolleutføringa til dei tilsette på sikt kan bidra til å lette omsorgsarbeidet familiane står i. Då kan vi kanskje få sjå ei styrka arbeidsdeltaking hjå mødrene, som vi no veit jobbar redusert når dei får eit funksjonshemma barn.

– Ordninga treng fagpersonar som har brei kompetanse innan helse- og velferdstenesta, understrekar Vedeler.

– Samstundes treng ein også øyremerkte ressursar for dette slik at koordinatoransvar eksplisitt er ein større del av stillinga til dei som har rolla. Ei satsing på og profesjonalisering av rolla i form av vidareutdanning vil også kunna støtte opp under kompetanseutviklingsbehov.

Kjelde

Albertini Früh, E.; Østerud, K.L.; Vedeler, J.S.; Anvik, C.H.; Jacobsen, S.E. (2023). Er koordinatorordningen for familier med funksjonshemmede barn bærekraftig? Tidsskrift for omsorgsforskning (idunn.no)