I den vestlege verda er kontor av dei mest vanlege arbeidsplassane, og det har vore ein tydeleg trend bort frå cellekontor der ein sit for seg sjølv til opne kontorlandskap for å spare kostnader.
Målet med ein studie gjennomført av forskarane Therese Nitter Moazami frå OsloMet, og Tom Sterud frå STAMI, var å undersøkje korleis ulike kontortypar påverkar opplevinga av inneklima og helse.
Tilsette i delte kontor og opne kontorlandskap opplevde oftare dårleg inneklima enn dei som sat for seg sjølv i cellekontor. Dei dårlegaste tilhøva blei rapportert frå såkalla fleksible kontorlandskap og kontorløysingar med over 24 personar.
Fleksible kontorlandskap er ein type kontorløysing der tilsette ikkje har faste arbeidsplassar, men i staden deler eit felles kontorareal med andre, og finn seg ein ledig plass kvar gong dei kjem på jobb. Dette er også kjend som "free seating", fleksible arbeidsplassar eller "clean desk".
Fleire helseplager i landskap
– Dårlege inneklimaforhold som tørr luft, trekk og dårleg ventilasjon var sterkt knytt til auka risiko for sjølvrapporterte luftvegsplager og hovudpine, fortel Therese Nitter Moazami.
– Kombinasjonen av dårleg inneklima og delte kontorlandskap førte til litt auka førekomst av helseplager samanlikna med dei som sat på cellekontor åleine, og som også rapporterte om dårleg inneklima.
Forskarane understrekar at sjølv om delte kontorlandskap i seg sjølv ikkje nødvendigvis fører til helseplager, spelar inneklimaet ei avgjerande rolle.
Kvifor er inneklimaet dårlegare i delte kontor?
Moazami peikar på fleire moglege årsaker til at inneklimaet kan oppfattast som dårlegare i opne kontorlandskap. Det dreiar seg til dømes om
- høg personbelastning, med meir støy og mindre privatliv
- manglande individuell kontroll over inneklimaet, der tilsette i opne kontor sjeldan har moglegheita til å justere temperatur, opne vindauge, eller justere lys etter eigne behov
- at ein kanskje i større grad vert påverka av opplevingane til andre i opne kontorlandskap, om nokon først klagar på inneklimaet, så vert ein medviten om det sjølv
Moazami forklarer vidare:
– Det er ofte mykje vanskelegare å ventilere store rom enn mindre cellekontor. Utilstrekkeleg ventilasjon kan også auke risikoen for at smittsame sjukdomar spreier seg.
Klimatiltak for eit betre arbeidsmiljø
For å redusere helseplager og betre inneklimaet i delte kontorløysingar, foreslår forskarane fleire tiltak:
- Forbetre ventilasjonssystema: sikre god luftsirkulasjon og regelmessig vedlikehald.
- Gje meir individuell kontroll: til dømes tilgang til justerbart lys, personlege vifter eller stillerom.
- Tilpasse designet: skjerming mot trekk og fleksible sitjeplassar kan bidra til betre komfort.
Forskarane understrekar også at løysingane må tilpassast kvar enkelt arbeidsplass, sidan utfordringane varierer frå yrke til yrke. Det er også verd å merke seg at om inneklimaet vert rekna som godt, er skilnaden på opplevde helseplager mellom delte kontor og åleinekontor nærast uvesentleg.
Meir individuell kontroll kan betre inneklimaet, og arbeidsmiljøet. Foto: Therese Alice Sanne/VG/NTB
Påminning om kor viktig inneklimaet er
Studien legg vekt på kor viktig eit godt inneklima er for helse og trivsel på arbeidsplassen. Sjølv om delte kontorlandskap kan vere kostnadseffektive med tanke på material- og energiforbruk, kan dårleg inneklima vere ei belastning for dei tilsette.
– Når tilsette har god kontroll over inneklimafaktorar og moglegheita til å tilpasse arbeidsmiljøet sitt, aukar tilfredsheita og dermed også produktiviteten, seier Moazami, som meiner at denne forskinga kan gje verdifull innsikt for arbeidsgjevarar og arkitektar som ønskjer å skape betre arbeidsplassar for framtida.
Ho legg også til at sjølv om ein sparer energi ved å late fleire dele eit mindre areal, er lønnskostnader ofte den høgaste utgifta på ein kontorarbeidsplass. Redusert produktivitet og auka misnøye blant tilsette kan derfor fort bli mykje dyrare enn dei kronene ein sparer med tanke på til dømes energi eller areal.
Referanse
Therese Nitter Moazami, Tom Sterud: Self-reported indoor climate in shared vs. private offices and its effects on headache and respiratory symptoms in Norwegian office workers (sciencedirect.com). Elsevier, Indoor Environments, Volume 2, Issue 3, September 2025, 100118.
