Gravide og ammande i Noreg får i seg for lite jod

– Dette kan vera alvorleg sidan nokre studiar har vist samanheng mellom låg jodstatus hos mor i svangerskap og nedsett mental utvikling hos barn, seier førsteamanuensis og klinisk ernæringsfysiolog Sigrun Henjum ved OsloMet.

Ho er prosjektleiar for to studiar som har målt nivå av jod i urin og jod i morsmjølk hos ammande og gravide kvinner. Dei gravide og ammande kvinnene har oppgitt kva dei et, også har forskarane rekna ut kor mykje jod dei har ete gjennom kosten.

Gravide og ammande ekstra utsett

Studiane viser at både gravide og ammande kvinner får i seg for lite jod. Det gjeld både når ein måler jod i morsmjølk og urin, og når ein spør kvinnene om kva dei et.

–  Behovet for jod aukar veldig under graviditet og amming, og difor er desse gruppene ekstra utsett for jodmangel, seier Henjum.

Over åtte av ti gravide har under anbefalt mengd jod i urinen, ifølgje studien. Jod i urin er eit mål på kor mykje jod ein person har ete dei 24 forgåande timane.

Det står heller ikkje bra til blant dei ammande. Her har tre av fire under anbefalte mengd jod i morsmjølka.

–  Me er difor bekymra for at barn som fullammes ikkje får dekt jodbehovet sitt gjennom morsmjølk.

Funna i studien om dei gravide er i tråd med det som har vorte funne i tidlegare studiar i Noreg. Studien blant ammande kvinner er den første som har målt jodstatus i Noreg.

Kan påverka barns utvikling

Forskarane undersøkte òg om det var skilnad på jodstatus blant gravide med ulik etnisitet. I nokre land har ein funne lågare jodstatus blant gravide med innvandrarbakgrunn.

– Det var ingen skilnad i jodstatus mellom gravide med norsk bakgrunn og gravide med innvandrarbakgrunn i denne studien. Alle hadde låg jodstatus, seier Henjum.

Nyare forsking indikerer at låg jodstatus hos mor i svangerskapet kan påverka barns utvikling.

Inntak av mjølk, yoghurt og kvit fisk har gått ned dei siste tiåra, og dette kan forklara kvifor eit lågt jod-inntak har vorte meir vanleg. – OsloMet-forskar Sigrun Henjum

Lågt inntak av jod kan henga saman med dårleg språkutvikling, redusert finmotorikk og åtferdsproblem når barnet er tre år, viser fersk forsking som vart publisert av Folkehelseinstituttet i 2017.

Kvit fisk beste naturlege kjelde

Jod finst i få matvarer. Fisk som lever i saltvatn er den einaste naturlege kjelda til jod. Kvit fisk som torsk, hyse, steinbit og sei er ekstra rik på jod og er difor den beste kjelda for å få i seg tilstrekkeleg av sporstoffet.

Du finn òg jod i mjølk og meieriprodukt, fordi kraftfôret er tilsett jod. Pålegg som inneheld ein del jod er til dømes brunost og makrell i tomat. 

– Det er viktig å ha god jodstatus når ein går inn i svangerskapet, men ikkje alle graviditetar blir planlagde. I fleire land, mellom anna USA, blir gravide anbefalte å ta tilskot med jod, seier ernæringsfysiologen.

Dei gravide kvinnene i Oslo-området greidde ikkje å dekkja jodbehovet sitt gjennom kosten og rundt 1/3 oppgav at dei brukte kosttilskot med jod.

Lågt kunnskapsnivå

Studiane viser òg at kunnskapsnivået om jod er lågt blant gravide og ammande, både viktigheita av å få i seg nok jod og kva matvarer som inneheld sporstoffet.

Over halvparten av dei ammande hadde låg eller ingen kunnskap om jod. Blant gravide var tala endå meir alvorlege. Heile 74 prosent visste for lite om jod.

– Det trengst tiltak frå helsestyresmaktenes side for å auka kunnskapen om jod blant ammande og gravide, seier Henjum.
Jodmangel på frammarsj?

Frå 1950-talet har dyreforet i Noreg vorte tilsett jod. Nordmenn drikk mykje mjølk, så ein har trudd at me får i oss nok jod gjennom kosten.

Men dei siste 10 åra har lågt jod-inntak vorte rapporterte i nokre grupper av befolkninga i fleire land i Norden og Europa.

– Inntak av mjølk, yoghurt og kvit fisk har gått ned dei siste tiåra og dette kan forklara kvifor eit lågt jod-inntak har vorte meir vanleg, seier OsloMet-forskaren.

Greier ut å tilsetja jod i salt

Norske helsestyresmakter greier no ut moglegheita for å tilsetja jod i salt, som er i tråd med WHOs tilrådingar.

– Dette er den mest vanlege måten på verdsbasis for å sikra at befolkingen får i seg tilstrekkeleg jod, seier ho.

Eit anna mogleg tiltak er at helsestyresmaktene gir gravide og ammande meir informasjon om jod.

– Studien vår viste at kunnskapsnivået om jod-anbefalingene og kjelder til jod var låge både blant gravide og ammande kvinner, avsluttar Henjum.

Referanse

Nutrients, 2018: Suboptimal iodine status among pregnant women in the Oslo area, Norway (mdpi.com). Sigrun Henjum, Inger Aakre, Anne Marie Lilleengen, Lisa Gardweiner-Holme, Sandra Borthne, Zada Paljaic, Ellen Blix, Elin Lovise Folven Gjengedal og Anne Lise Brantsæter.

Denne artikkelen vart opphavleg publisert på Hioa.no/vitenogpraksis 14.03.2018.